Verslag van FCF supervisiearts Chrétienne Bowier –
Op zondag 24 mei vond een screening voor borst- en baarmoederhalskanker plaats , speciaal voor de vrouwen die wonen in de ‘overheidshuizen’ van Jakarta. Mijn collega vertelde mij dat gezinnen met weinig geld een woning krijgen toegewezen van de overheid. Grote hoge flats, de zogenaamde ‘governmental buildings’, bestaande uit honderden woningen. We verwachtten dat rond de 800 vrouwen, verdeeld over verschillende arme wijken van Jakarta, naar de screening zouden komen. Ik besloot naar een wijk in West Jakarta te gaan, omdat hier de grootste hoeveelheid vrouwen zou worden gescreend.
Het duurde wat langer dan verwacht voordat ik de plek van bestemming – Rusunawa Tambora – had bereikt, aangezien de taxichauffeur het adres niet direct herkende. Bij aankomst werd mij direct duidelijk dat deze buurt minder bedeeld is dan de gemiddelde wijken in Jakarta: slecht onderhouden kleine huizen, waarvan sommige eruit zien alsof de eigenaar alle materialen die hij had kunnen vinden in het huis wilde verwerken. De was die buiten te drogen hing over de reling van de vele balkons gaf een levendige uitstraling aan de vervallen woningen. Het viel me op dat de grote overheidsflat er goed onderhouden uitzag. Ik liep richting de flat en zag de grote mensenmassa al opdoemen. Aangezien ik de enige ‘bule’ was – de naam die de Indonesiërs geven aan een vreemde uit een ander land – keken mensen mij aan alsof ik verdwaald was. Al snel werd ik gespot door Ferdy, een arts van IDI, de stichting van Indonesische dokters. Ferdy had ik al eerder ontmoet en hij begeleidde mij naar de plek ‘where the magic happens’: VIA screening voor baarmoederhalskanker.
Opnieuw –zoals ik inmiddels gewend ben van eerdere screenings – trof ik een geïmproviseerde opstelling aan van vijf kamertjes : gynaecologische onderzoeksbanken gescheiden door enkel een donkergroene doek. De kamers waren toebedeeld aan een verloskundige met superviserend basisarts van verschillende puskesmas (gezondheidscentra). Terwijl de laatste hand werd geslagen aan de voorbereiding – zoals het klaarleggen van de specula en de azijnzuur voor de VIA in goede verhouding met water mengen – ontstond er al een grote wachtrij van vrouwen die zich hadden ingeschreven voor de screening.
Tijdens de screening viel me het enthousiasme en de gedrevenheid van de verloskundigen en artsen op. De onderzochte vrouwen waren vaak minder enthousiast om het onderzoek te ondergaan en sommige keken angstig. Toch kwamen zij naar de screening omdat ze het nut en voordeel er gelukkig van inzagen, iets dat erg belangrijk is omdat dit niet altijd zo vanzelfsprekend is. Zo komen sommige vrouwen niet naar de screening of laten zich niet behandelen omdat ze het concept van preventie niet altijd snappen: ‘waarom zou ik een screening of behandeling ondergaan als ik me goed voel? Ik heb nergens last van’. Daarnaast zijn veel vrouwen bang voor gynaecologisch onderzoek en stellen een bezoek aan de dokter uit of überhaupt niet. Reden hiervoor kan ook zijn omdat ze geen geld hebben om naar een dokter te gaan. Zo was er bijvoorbeeld een vrouw die al ruim een jaar lang met vaginale klachten liep en hier ook erge last van had. Ze had echter nog nooit een dokter bezocht. Tijdens de VIA screening bleek er sprake te zijn van een hevige baarmoederhalsontsteking waarvoor zij uiteindelijk een stevige antibioticakuur heeft gekregen.
Terwijl ik even pauze hield, ging de screening door en keek ik al etend over de schouder van een verloskundige mee tussen de benen van een vrouw die gescreend werd. Hier in Indonesië slaat niemand acht op deze situatie en wordt het als ‘normaal’ gezien; in Nederland zouden wij ons deze ongewone setting niet kunnen voorstellen. Grappig hoe groot de verschillen in cultuur en normen/waarden toch kunnen zijn. Er werden door de verloskundigen ook foto’s van de baarmoederhals gemaakt met mobiele telefoons – uiteraard na toestemming van de onderzochte vrouw – zodat later als leermoment kan worden nagepraat over de interpretatie van de baarmoederhalsbeoordeling. Gelukkig werden er geen ver gevorderde stadia van baarmoederhalskanker gevonden, maar wel werden enkele vrouwen met een verhoogd risico doorverwezen voor cryotherapie later in de week. Helaas geen ‘single visit’ met directe behandeling, waar wij normaal naar streven, maar hopelijk komen ze terug voor de behandeling na een toestemmingsverklaring van hun man.
Al met al hing er, zoals voorgaande keren tijdens een screening, opnieuw een ontspannen en fijne sfeer tussen alle verloskundige en artsen, en hielpen ze elkaar wanneer resultaten niet helemaal duidelijk leken. Geweldig teamwork!