Onderzoek

De Female Cancer Foundation heeft meer dan 10 jaar ervaring in See & Treat programma’s in Azië en Afrika. Dit heeft ons veel geleerd over de implementatie van screening in gebieden waar medische zorg niet voor iedereen beschikbaar en toegankelijk is. Er zijn tekorten aan getraind personeel, veel klinieken hebben geen elektriciteit en/of water en de wegen zijn in afgelegen gebieden soms moeilijk begaanbaar. Dit maakt ons werk uitdagend en juist in deze gebieden hard nodig. Onderzoek in onze See & Treat programma’s kan ertoe bijdragen deze beperkingen beter te begrijpen en om alternatieven te vinden. We doen onderzoek naar verschillende elementen die invloed hebben op de praktijk. Naast onderzoek zijn onze supervisie-artsen ook betrokken bij het fellowship en mentorship programma in Oeganda, om daar specialisten te trainen in gynaecologie-oncologie. Lees daarover hier meer.

1. Groot onderzoeksproject in vier landen PRESCRIP-TEC

PRESCRIP-TEC is een onderzoeksproject in Oeganda, Bangladesh, Slowakije en India.

BNR nieuwsradio besteedde aandacht aan het nieuwe project in hun Podcast Beter met een interview van Jogchum Beltman, gyneacoloog-oncoloog. Deze is hier terug te beluiseren.

Daarnaast werd Jogchum Beltman geïnterviewd door het LUMC over dit grote onderzoeksproject:

De Wereldgezondheidsorganisatie lanceerde onlangs een mondiale strategie om baarmoederhalskanker uit de wereld te helpen. Het ambitieuze onderzoeksproject PRESCRIP-TEC sluit daarop aan en kan vele vrouwenlevens redden. Ook LUMC-onderzoekers nemen eraan deel, vertelt gynaecoloog-oncoloog Jogchum Beltman.

De mondiale strategie en het onderzoek zijn beide hoognodig, zegt Beltman. Hij is een van de hoofdaanvragers van de Europese subsidie, waaraan ook Marlieke de Fouw, AIOS Gynaecologie bij het LUMC, een grote bijdrage leverde. “Baarmoederhalskanker is een enorm probleem, met name in ontwikkelingslanden ten zuiden van de Sahara en in Zuidoost-Azië”, zegt Beltman. “In sommige regio’s hebben mensen niet tot nauwelijks toegang tot gezondheidszorg. 85% van de wereldwijde gevallen vindt daar plaats. De ziekte eist er veel levens, want in veel gebieden is er geen mogelijkheid tot bestraling, chemotherapie of een operatie. Dat terwijl deze kanker te voorkomen is.”

Screening met azijnzuur

Beltman legt uit dat baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV). Vrouwen met een chronische HPV-infectie ontwikkelen voorstadia van baarmoederhalskanker, die tijdens een bevolkingsonderzoek op te sporen zijn met een screening. In Nederland is screening met uitstrijkjes gemeengoed, maar in lage- en middeninkomenslanden is er vaak slechte toegang tot gezondheidszorg en is screening zeldzaam.

“Gelukkig bestaat er een snelle, alternatieve manier van screenen”, zegt Beltman. “Daarbij wordt door een gezondheidswerker azijnzuur aangebracht op de baarmoedermond – azijn uit de supermarkt voldoet daarvoor al. Afwijkingen zorgen voor een kleurverandering die met het blote oog te zien is. Behandeling gebeurt vervolgens met een bevriezings- of verhittingstechniek, die de ontwikkeling van kanker stopt. Dat is allemaal direct ter plaatse mogelijk, zonder ingewikkelde operaties.”

Effectiever met kunstmatige intelligentie

Ondanks de eenvoud van deze screening en behandeling, zijn ze relatief arbeidsintensief in afgelegen gebieden. Dat terwijl snel ingrijpen erg belangrijk is. Daarom zet het nieuwe onderzoeksproject PRESCRIP-TEC in op een ‘winnende’ combinatie van een HPV-zelftest en screening met behulp van kunstmatige intelligentie (ook wel AI). De zelftest voeren vrouwen bij zichzelf uit met een wattenstok. Als ze HPV blijken te hebben en een screening nodig is, helpt AI-technologie de gezondheidswerkers bij het herkennen van de verkleuring van de baarmoedermond.

Op basis van duizenden foto’s van baarmoederhalsmonden is met deep learning een algoritme ontwikkeld dat hen middels een app assisteert bij de interpretatie. De app geeft aan welke medische acties nodig zijn. PRESCRIP-TEC ontving onlangs 3 miljoen euro Europese Horizon 2020-subsidie. Het onderzoek heeft de potentie om het aantal gevallen van baarmoederhalskanker wereldwijd sterk terug te brengen.

Bestrijding in ontwikkelingslanden

Onderzoekers van het LUMC zijn via de Female Cancer Foundation (FCF) bij het onderzoek betrokken, op uitnodiging van het UMCG. De FCF is opgericht door emeritus hoogleraar Lex Peters. Als LUMC-gynaecoloog werkte Peters veel in de tropen en zag er de vreselijke gevolgen van baarmoederhalskanker. De stichting zet zich in voor bestrijding ervan door middel van screening, met name in ontwikkelingslanden. Zodoende bestaat er een hechte band tussen de stichting en de afdelingen Gynaecologie (waar de FCF huist) en Pathologie. Promovendi doen onderzoek in landen die hard getroffen worden. Daar probeert de stichting met lokale partners de meest kwetsbare vrouwen te bereiken.

Jogchum Beltman: “Die combinatie van HPV-zelftesten en AI-ondersteunde screening zal veel levens redden en de druk op de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden hopelijk verkleinen. Nu de subsidie is gehonoreerd, voeren we het project de komende drie jaar uit. Dat gebeurt in Oeganda, India, Bangladesh en Slowakije. De Global Health Unit van het UMCG heeft de leiding van het project.”

2. Onderzoek verschil in behandeling van voorstadia

Marlieke de Fouw doet onder begeleiding van Jogchum Beltman en Lex Peters onderzoek naar een alternatieve behandelmethode in screeningsprogramma’s. In sommige landen is gas voor cryotherapie beperkt beschikbaar, en het transport van gas cilinders is erg kostbaar. Daardoor kunnen vrouwen niet altijd in hetzelfde bezoek gescreend en behandeld worden. We zijn op zoek gegaan naar een alternatief: thermal coagulation. Thermal coagulation is een behandeling die net als cryotherapie verricht kan worden door getrainde verpleegkundigen en verloskundigen, en weinig bijwerkingen heeft. Het verhit de cellen van de baarmoedermond door middel van elektriciteit. Het apparaat heeft een oplaadbare batterij en is daardoor makkelijk te vervoeren. In dit onderzoek vergelijken we de implementatie van cryotherapie en thermal coagulation in verschillende programma’s in Afrika.

Het team in Oeganda, Malawi en Gambia is inmiddels getraind in thermal coagulation, door ervaren verpleegkundigen van het Nkhoma ziekenhuis in Malawi. Het onderzoek is in 2018 van start gegaan.

Onderdeel van dit onderzoek is een uitgebreid meta-analyse onderzoek, hier terug te vinden. Daaruit blijkt dat zowel cryotherapie en thermal coagulatie allebei effectieve methoden zijn voor het behandelen van CIN lesions in lage inkomens landen.

Lees hier meer over het project.

3. Verdiepend onderzoek verschillen in behandeling

Naast bovenstaand onderzoek is er ook verdiepend praktisch onderzoek gedaan door Marlieke de Fouw en collega’s in samenwerking met TU Delft naar de technische verschillen in de uitvoering van de behandeling tussen thermal coagulatie (verhitting) en cryotherapie (bevriezing). Het gaat hierbij om belangrijke factoren als de temperatuur, het aantal seconden van de behandeling en hoeveel rondes deze wordt toegepast en het effect hiervan op het weefsel. Dit onderzoek draagt bij aan en legt de basis voor handleidingen voor gezondheidsmedewerkers hoe zij de apparaten in de praktijk het beste kunnen gebruiken. Het hele onderzoek is hier te lezen.

4. Onderzoek mannen meenemen in de voorlichting

Er wordt ook onderzoek gedaan naar de betrokkenheid van mannen bij baarmoederhalskankerpreventie in Oeganda: zie hier een uitgebreid artikel gepubliceerd door Marlieke de Fouw en een blog

5. Onderzoek rol van coffee ceremonies in Ethiopië

Marlieke de Fouw heeft onderzoek gedaan met lokale partners, belangrijke uitkomsten zijn:

  • Mobilisatie van vrouwen om te komen voor screening is essentieel. Coffee ceremonies spelen een belangrijke rol bij de voorlichting over screening aan de gemeenschap en het vertrouwen van vrouwen in de screening services.
  • Dit is met name het geval in de rurale gebieden. In de stedelijke gebieden speelt het iets minder een rol omdat vrouwen hier ook op een andere manier informatie verzamelen en er minder sociale cohesie is.
  • Er blijven nog wel veel uitdagingen bestaan in de uitvoering van de screening in Ethiopië. Zo is er te weinig getraind personeel, te weinig materiaal, is er nog geen nationaal vaccinatieprogramma en is de screening service vaak niet geïntegreerd in de reguliere gezondheidszorg.

Het volledige artikel is hier te bekijken.

6. Onderzoek palliatieve zorg

Palliatieve zorg is belangrijk voor vrouwen met baarmoederhalskanker die niet meer goed behandeld kunnen worden. Uitkomsten uit dit onderzoek zijn dat:

  • Er is veel noodzaak voor palliatieve care services en deze worden nu nog niet in voldoende mate gegeven.
  • De services moeten meer gericht worden op pijn en symptoom bestrijding inclusief training van familieleden.
  • Palliatieve care services zouden geïntegreerd moeten worden in bestaande community netwerken, religieuze structuren en lokale en nationale gezondheidssystemen.

Het volledige artikel is hier te bekijken.